Göyçay r-nunda bir çox xalqların nümayəndələri yaşayırlar. Digər kənd r-ları ilə müqayisədə Göyçay r-nunun etnik tərkibi daha rəngarəndir. Bu, Göyçayın vaxtilə qəza mərkəzi olması ilə bağlıdır. Göyçay ş. qəza mərkəzi kimi böyüyüb inkişaf etdikcə müxtəlif millətlərdən olan insanlar Göyçaya köçərək orada yaşamağa başlamışlar. Çar Rusiyasının müxtəlif bölgələrindən buraya iş adamları, xüsusilə ticarətlə məşğul olan insanlar gələrək yerli sahibkarlarla əlaqə qurmuşlar. Həmin şəxslər vasitəsilə Göyçay qəz.-nın imkanlı adamları Rusiyanın müxtəlif ş.-lərinə öz mallarını çıxarmağa başlamış, eyni zamanda yeni mühit və həyat tərzi ilə yaxından tanış olmaq imkanı əldə etmişlər.
Çar Rusiyasının bütün dövlət, hökumət və inzibati idarələrində dəftərxana, kargüzarlıq işləri rus dilində aparıldığı üçün Göyçaya ruslar və rus dilini bilən başqa xalqların nümayəndələri gəlməyə, qəza idarələrində işləməyə başlamışlar. Həmçinin Göyçayda yaradılan emalatxanalarda, sexlərdə quraşdırılan Rusiyadan gətirilmiş yeni dəzgahları işlətmək , təmir etmək, yerli işçilərə yeni dəzgahlarda işləməyi öyrətmək üçün mühəndis və ustalar tələb olunurdu. Bu ehtiyacı ödəmək üçün gələnlərin çoxu ruslar idi. Beləliklə, hələ XIX əsrin ortalarından Göyçaya ruslar, ukraynalılar, almanlar, ermənilər, gürcülər və s. xalqların nümayəndələri gəlməyə başladlar. Onlardan bir qismi daimi olaraq Göyçayda məskunlaşdı. Göyçayda rus-tatar məktəbləri, həkim məntəqələri açıldıqdan, yeni istehsal sahələri – ipəkçilik, pambıqçılıq, xüsusilə şərabçılıq yarandıqdan sonra əsasən qəza mərkəzində və qismən də mərkəzə yaxın kəndlərdə başqa xalqların nümayəndələri tədricən artmağa başladı. XX əsrin 20-ci illərindən sonra Göyçayda açılan yeni məktəblərin biri rus məktəbi idi. Bu da Göyçaya işləməyə gələn rusların və digər xalqların övladlarının təhsil almasına imkan yaradırdı. Göyçayda belə şəraitin olmasını görən həmin xalqların nümayəndələri öz talelərini, həyatlarını buraya bağlayırdlar. Sonralar rus məktəbi beynəlmiləl məktəbə çevrilmiş, burada həm rus, həm də Azərb. bölmələri fəaliyyət göstərməyə başlamışdır.
Göyçayda yaşayan digər xalqların say tərkibi haqqında mətbuatda dəqiq məlumat yoxdur. “Haqqın səsi“ qəzetinin 1992 ilin may ayında nəşr olunan sayında verilən məlumat isə birtərəflidir və həqiqəti əks etdirmir.
Göyçayda XX əsrin 80-ci illərinə kimi qeyri-azərbaycanlıların sayının artım dinamikası yüksələn xətlə getmiş, hər il onların sayında artım qeydə alınmışdır. Bunu əhalinin vaxtaşırı aparılan siyahıya alınması da aydın göstərir.
Ümumiyyətlə, Göyçayda XX əsrin 90-cı illərinə kimi azərbaycanlılarla yanaşı, xeyli sayda rus, ukraynalı, belarus, yəhudi (dağ yəhudisi), ləzgi, avar, tatar, erməni, kürd və az sayda yunan, lak, udin, özbək, gürcü yaşamışdır.
Göyçaya kürdlər təxminən XlX əsrin ortalarında gəlmişlər. Onlar Göyçay ş.-nin 8 Mart (indiki S.Xəlilov) küçəsində “Qurdlar (kürdlər) məhəlləsi” deyilən ərazisində məskunlaşmışlar. XX əsrin 60-70-ci illərinə kimi həmin məhəllənin bəzi yaşlı sakinləri öz aralarında fars dilinə yaxın bir dildə danışırdılar. İndi həmin dili məhəllədə heç kim bilmir. Bir neçə kürd ailəsi də Kürdşaban kəndinin Kürd adlanan hissəsində yaşayır. Kürdşaban k. 3 kəndin birləşməsi nəticəsində yaranmışdır: Şaban, Ağdaşlı və Kürd k.-ləri.
Şaban və Ağdaşlı böyük, Kürd isə kiçik kənd olmuşdur. Şaban və Kürd k.-ləri arasındakı yolu yaşlı adamlar bu gün də Şaban yolu adlandırırlar. Kürdşabanın Kürd adlanan hissəsinin sakinlərinin ləhcəsi kəndin digər hissəsində yaşayanların ləhcəsindən xeyli fərqlənir. Lakin burada kürd dilini bilən bir nəfər də olsun yoxdur. Yaşlı adamların dediyinə görə, XX əsrin 30-cu illərinə kimi Göyçayda bir neçə xemşir (islam dinini qəbul etmiş erməni) yaşamışdır. Lakin 30-cu illərin sonlarından etibarən Göyçayda xemşir yaşamamışdır. XX əsrin 90-cı illərinə yaxın erməni ailələri Göyçaydan Ermənistana, Qarabağın dağlıq hissəsinə və Rusiyaya köçmüşlər. Göyçayda yalnız azərbaycanlılarla nikaha girmiş bir neçə nəfər erməni qadın qalmışdır. Göyçayda yəhudilər yalnız şəhərdə yaşamışlar. Onlar K.Marks (indiki Zeynalabdin Tağıyev) küçəsinin qərb hissəsində kompakt şəkildə məskunlaşmışdılar. Həmin hissə Cuhudlar məhəlləsi adlanırdı. Göyçayın k.-lərində yəhudi yaşamamışdır.
Göyçayda yaşayan yəhudilər ivrit dilini bilmirdilər. Onlar lahıc və tat dillərinə yaxın bir dildə danışırdılar. Əsasən sənətkarlıq (dərzi, kepkaçı, çəkməçi, pinəçi və s.) edirdilər. Onlar arasında müəllim, jurnalist, həkim və s. peşə sahibləri də vardı. XX əsrin 90-cı illərində onlar könüllü şəkildə əsasən İsrailə, bəzi ailələr isə Bakıya köçdülər.
Digər xalqların nümayəndələrindən Göyçayda say etibarilə ən çox yaşayanlar ləzgilərdir. Ləzgilər ən çox Göyçay ş.-də və r-nun 1-ci Ərəbcəbirli k.-lərində yaşayırlar. R-nun əksər k.-lərində də bir neçə ləzgi ailəsi yaşayır. Onlar bir çox sahələrdə – təhsil, səhiyyə, sənaye, iqtisadiyyat, kənd təsərrüfatı və s. fəaliyyət göstərirlər.
Hazırda Göyçayda ruslar, ukraynalılar, ləzgilər, tatarlar, avarlar yaşamaqda davam edirlər.
Göyçayda qarışıq nikahlardan ibarət bir çox ailələr olmuşdur və hal-hazırda da vardır: azərbaycanlı-rus, azərbaycanlı-ukraynalı, azərbaycanlı-erməni, azərbaycanlı-gürcü, azərbaycanlı-yəhudi, azərbaycanlı-özbək, özbək-azərbaycanlı, türkmən (Orta Asiya türkməni)-azərbaycanlı, azərbaycanlı-belarus, azərbaycanlı-tatar və s. Onların övladların böyük əksəriyyəti bu gün Göyçayda yaşayırlar, azərbaycanlı-yəhudi nikahından yaranan ailələrin bir qismi Bakıya və resp.-nın digər bölgələrinə, kiçik bir qismi isə İsrailə, Rusiyaya və digər ölkələrə köçmüşlər. İsraildə yaşayan qarışıq nikahlı ailələr indi də Göyçayla əlaqəni davam etdirir, vaxtaşırı Göyçaya gəlib qohumlarını ziyarət edirlər.
Göyçayda yaşayan ləzgilər, ruslar, ukraynalılar, belaruslar, avarlar və başqaları (ermənilər istisna olmaqla) Azərb. torpaqlarının azadlığı uğrunda gedən döyüşlərdə fədakarlıqla döyüşmüş, öz canlarından keçmişlər. Onlardan torpaqlarımız uğrunda şəhid olan Milli Qəhrəman Yuri Kovalyovu və Kujeyev Oleq Nikolayeviçi göstərmək olar. Azərbaycanlılarla ermənilərin qarışıq nikahından (ata azərbaycanlı, ana erməni) doğulanların da, demək olar ki, hamısı Azərb.-a sədaqətlə xidmət edirlər. Onların övladları və nəvələri sədaqətlərini dəfələrlə sübut etmişlər.
Azərbaycanlılarla ləzgilər isə bir millətin nümayəndələri kimi yaşayırlar.
Göyçay tolerant bir yaşayış bölgəsidir. Bunu insanların vahid bir ailə kimi yaşaması, bir-birinə qayğı və diqqəti sübut edir.
Etnik tərkib
| Etnik qrup | 1939 il | 1959 il | 1970 il | 1979 il | 1999 il | 2009 il | ||||||
| Əhali | % | Əhali | % | Əhali | % | Əhali | % | Əhali | % | Əhali | % | |
| azərb. | 41 698 | 89,91% | 43 486 | 93,31% | 64 227 | 95,36% | 74 071 | 96,70% | 99 086 | 98,58% | 108 512 | 99,54% |
| ləzgi | 1 744 | 3,76% | 1 181 | 2,53% | 1 593 | 2,37% | 1 435 | 1,87% | 1 054 | 1,05% | 396 | 0,36% |
| rus | 1 777 | 3,83% | 1 008 | 2,16% | 720 | 1,07% | 584 | 0,76% | 189 | 0,19% | 62 | 0,06% |
| axısqa türkü | 11 | 0,02% | … | … | … | … | … | … | 36 | 0,04% | 18 | 0,02% |
| tatar | 35 | 0,08% | … | … | 56 | 0,08% | 34 | 0,04% | 28 | 0,03% | 7 | 0,01% |
| ukraynalı | 155 | 0,33% | … | … | 32 | 0,05% | 27 | 0,04% | 58 | 0,06% | 4 | 0,01% |
| əşkinazi yəhudi | 460 | 0,99% | 150 | 0,32% | 249 | 0,37% | 99 | 0,13% | 22 | 0,02% | … | … |
| kürd | 356 | 0,32% | 234 | 0,42% | 321 | 0,31% | 367 | 0,54% | 356 | 0,41% | 357 | 0,43% |
| erməni | 251 | 0,54% | 297 | 0,64% | 206 | 0,31% | 192 | 0,25% | 3 | 0,01% | … | … |
| avar | 1 | 0,01% | 1 | 0,01% | 4 | 0,01% | 26 | 0,03% | 2 | 0,01% | … | … |
| gürcü | 23 | 0,05% | 10 | 0,02% | 21 | 0,03% | 20 | 0,03% | 2 | 0,01% | … | … |
| dağ yəhudisi | … | … | … | … | 17 | 0,03% | 29 | 0,04% | … | … | … | … |
| udin | … | … | … | … | 10 | 0,01% | 3 | 0,01% | … | … | … | … |
| tat | … | … | 7 | 0,02% | 1 | 0,01% | 1 | 0,01% | … | … | … | … |
| talış | 21 | 0,05% | 1 | 0,01% | 163 | 0,56% | 178 | 0,45% | 169 | 0,67% | 235 | 0,78% |
| alman | 19 | 0,04% | … | … | … | … | … | … | … | … | … | … |
| digər | 184 | 0,40% | 461 | 0,99% | 218 | 0,32% | 80 | 0,10% | 25 | 0,02% | 19 | 0,02% |
| cəmi | 46 379 | 100% | 46 602 | 100% | 67 355 | 100% | 76 601 | 100% | 100 511 | 100% | 109 018 | 100% |
Məlumat A.Məmməddən alınıb
