(Kərimov Cavad Mirəliəkbər oğlu), (25.9.1943, Masallı r-nunun Qızılavar k. – 2006) – din xadimi.

Kərimov 25.9.1943 ildə Masallı r-nunun Qızılavar k-nin “Dəlləkoba” (keçmiş Seyyidoba) məhəlləsində, ruhani ailəsində dün­yaya göz açmışdır. Ulu babaları Lerik r-nunun Camanşeh k.-nin Seyyidlərindən olmuşdur, lakin repressiya zamanı Qızı­lavar k-nə köçürülmüşlər. Valideynləri – islam dini üzrə alim Kazımov Mirəliəkbər və Seyyidə Fizzə xanım Haşimilər nəslinə mənsub olmuşlar. İlk təhsilinə hələ 4 yaşından (1947 ildə atasının ciddi səyi nəticəsində) “Dəlləkoba” ibtidai məktəbində başlayan balaca Cavad bir il ərzində iki sinif bitirməklə təhsilini uğurla davam etdirərək məktəbi tərifnamə ilə başa vurmuşdur. Bununla bərabər, Allaha olan inam və məhəbbət onda islam dinini və onun dahi şəxsiyyətlərini dərindən öyrənmək marağını artırmışdır. Hətta Pey­ğəmbər (s.ə.s.) və onuntək xanədanə kimi əzəmətli şəxsiyyətlərin onun gündəlik yuxularında görülməsi hal­ları bu işlərə xeyli müsbət təsir göstərmişdir.

Ayətullah Mirfazil ağa Mirtalıb oğlu (XIX əsrin 60 illərinin əvvəlləri, Şirvan ş. – ?.4.1942, Bakı ş.) – ötən əsrin əvvəllərində Göyçayın tanınmış din xadimi.

Ayətullah Mirfazil ağa Mirtalıb oğlu xan ailəsində anadan olmuşdur. Mirfazil ağanın şəcərəsindən onun imam Museyi Kazım (r.a.) nəslindən olduğu aydın olur, yəni Əl-Musəvi seyidlərindən olduğu aydınlaşır. Mirfazil ağa ilk təhsilini Şamaxıda almış, sonra İra­qın Nəcəfül-Əşrəf ş.-nə getmiş və orada 30 ilə qədər təhsil almışdır. Arada gedib 4 il Türkiyədə oxumuşdur. Təhsilini bitirib 1906 ildə vətənə qayıtmışdır. Nəcəfdə oxuyarkən ərəb qızı Raziyə xanımla evlənmişdir.

Səmədov Bilal Kərim oğlu (1936, Zərdab r-nunun Çallı k. – 2004) – din xadimi.

Səmədov Bilal Kərim oğlu ruhani ailəsində dünyaya gəlmişdir. İlk təhsilini həmin kənddə almışdır. İlk dini təhsilini isə atasından almışdır. Bilal Əfəndi ailəsi ilə birlikdə 1949 ildə Göyçay r-nunun Hacıağabəyli k-nə gəlmiş və orada məskunlaşmışlar. Orta təhsilini də burada tamamlamışdır. 1954 ildə hərbi xidmətə getmişdir. Hərbi xidmətdən qayıtdıqdan sonra təhsilini davam etdirmək üçün 1960 ildə Özbəkistanın Səmərqənd ş.-nə getmiş və ali dini təhsilini Səmərqənd mədrəsəsində tamamlamışdır. Təhsilini bitirib vətəninə qayıdan Bilal Əfəndi uzun müddət – 1970 ildən 1988 ilə qədər Göyçay r-nu Cümə məscidinin imamı olmuşdur. Bilal Əfəndi 1999 ildə öz vəsaiti hesabına Göyçay r-nunun Hacıağabəyli k-ində özünə məxsus torpaq sahəsində məscid tikdirmişdir. Bilal Əfəndi 2004 ildə Uca Allahın dərgahına qovuşmuşdur.

Mənbə: İ.Musayev. “Göyçay rayonundakı dini abidələr və tarixi şəxsiyyətlər”, Bakı, İpəkyolu, 2014, s. 95-96.

(Həmid Hacı Əhməd oğlu), (1896, Göyçay r-nunun Çərəkə k. – 1968) – din xadimi.

XIX əsrin sonu – XX əsrin əvvəllərində yaşamış dini şəxsiyyətlərdən biri də Həmid Hacı Əhməd oğlu olmuşdur. Həmid Əfəndi ilk dini təhsilini atası Hacı Əhməddən almışdır. Daha sonra isə təhsilini Qaraxıdır k-də yaşamış Hacı Vahid Əfəndinin yanında davam etdirmişdir. Təhsilini Türkiyədə davam etdirmək arzusunda olsa da, onun bu istəyi baş tutmamışdır. Qızı Faizə Əhmədovanm dediyinə görə, Türkiyədən gəlib onu imtahan etmişlər. Ona dərin biliyə sahib olduğu üçün qırmızı diplom vermişdilər. Sözlərinə əlavə edərək o, atasının çoxlu əsərləri və əlyazmaları olduğunu da söylədi. Sovet hakimiyyəti illərində onun əsərləri və əlyazmaları götürülüb, geri qaytarılmamışdır. Bu gün yalnız onun atasının əlyazmalarından biri – Sədi Şirazinin “Gülüstan”ını yazdığı əlyazması qalmaqdadır. Əlyazma Hacı Ruslan Məmmədovun şəxsi kitabxanasında saxlanılır. Ancaq ömür fanidir. Həmid Əfəndi 1968 ildə haqqın dərgahına köç etmişdir.

Mənbə: İ.Musayev. “Göyçay rayonundakı dini abidələr və tarixi şəxsiyyətlər”, Bakı, İpəkyolu, 2014, s. 95.

(1893, Şәki s. – 20.12.1956, Bakı ş.) – maarif xadimi, pedaqoq-alim, yazıçı vә tәrcümәçi.

Şәkidә altısinifli şәhәr mәktәbindә (1902-10), Qori müәllimlәr seminariyasında (1910-14) tәhsil almış, Azәrb. Dövlәt Universitetinin pedaqogika fakültәsini bitirmişdir (1930). Göyçay ş. mәktәbindә (1914-15), Şәki kişi-qadın gimnaziyasında müәllim (1915-22), Şәki Pedaqoji Texnikumunda (1922-27), Tiflis Pedaqoji Texnikumunda (1928-29) direktor, Ali Pedaqoji İnstitutda müәllim vә dosent (1929-34), Azәrb. Dövlәt Qiyabi Pedaqoji İnstitutunda tәdris vә elmi işlәr üzrә direktor müavini, Pedaqogika kafedrasının müdiri (1945-49) işlәmişdir.

əl-hac Hüseyn Əfəndi əş-Şəkəristani əl-Qaraqoyuni əş-Şirvani ən-Nəqşibəndi (1824, Şirvan xanlığının, Sərdərin mahalının Şəkər k.–1880, Ağsu r-u) – din xadimi.

Atası Həsən Ağakişi oğ­ludur. Hacı Hüseyn Əfəndi Külüllü k.-də tədris və irşad fəaliyyəti göstərən Şeyx Hacı Əhməd Əfəndiyə intisab et­miş, zahiri elmlərlə yanaşı Nəqşibəndiyyə məktəbindən qaynaqlanan batini biliklərə də yiyələnmişdir. Mürşi­di 1855 ildə Tambova sürgün edilərkən Hacı Hüseyn Əfəndi təsəvvüfi fəaliyyətə hazır idi. O, xilafənamə al­maqla bərabər şeyxinin zahiri və batini təhsil görmüş qızı Hacı Gülpəri ilə evlənmək şərəfinə də nail olmuşdur. Bu zaman şeyxlərin təqib olunması ilə əlaqədar uzun müddət təsəvvüfi fəaliyyət gizli həyata keçirilirdi. Səbəb, Dağıstan və Çeçenlərdə Nəqşibəndiyyə müridlərinin li­derlik fəaliyyəti və ruslarla müharibə aparan türklərdə həmin təriqətin üstünlük təşkil etməsi idi. Lakin 1856 ildə Krım müharibəsi, 1859 ildə Qafqaz müharibəsi başa çatdı. İmperiyanın radikal siyasətində yumuşalma və yerli nüfuz sahibləri ilə razılaşma nəzərə çarpır.

(XIX əsrin sonu, Şamaxı–XX əsrin əvvəlləri) – din xadimi.

Potu k-də vaxtilə çox böyük və elmli insanlar imamlıq etmiş, insanlara dinlərini öyrətmişdir. Bu in­sanlardan biri də XIX əsrin sonu XX əsrin əvvəllərində yaşayan Hacı Mehdi Axund olmuşdur. Onun əslən Şamaxıdan olduğunu və 1850 illərdə gəlib burada məskunlaşdığını deyirlər. Hacı Mehdi Axund 1915-37 illərdə həm Potu k. məscidində, həm də r-n Yuxa­rı məscidində axundluq etmişdir. O hər zaman insanla­rı haqqa çağıran bir insan olmuşdur. Məscid tikdirmək istəyən insanlara belə deyərmiş: “Gedin Allah yolunda mallarınızın zəkatını verin, həcc ibadətinizi yerinə yeti­rin, daha sonra məscid tikdirərsiniz”.

(XIX əsrin sonu XX əsrin əvvəlləri) – din xadimləri.

Hacı Qiyas Əfəndi və Hacı Zakir Əfəndi XIX əsrin sonu XX əsrin əvvəllərində yaşamış İslam alimlərindəndilər. Soyu Əfəndilər nəslinə mənsub olan Hacı Qiyas və Hacı Zakir Əfəndinin atası Rəsul Əfəndi, babası isə Əfəndi baba adı ilə tanınmış Məhəmməd Əfəndi olmuşdur. Hacı Qiyas və Hacı Zakir Əfəndi öz dövrünə görə ta­nınmış insanlardan olmuşlar. Dövrünün açıq gözlü ali­mi kimi tanınan Hacı Qiyas və Hacı Zakir Əfəndi haq­qında çoxlu məlumat toplamaq istəsək də, istəyimizə nail ola bilmədik. Kənd sakini Rəşad Əfəndi bizlərə Hacı Qiyas Əfəndinin harada təhsil aldığı haqqında bir az məlumat verdi. Onun dediklərinə görə, Hacı Qiyas Əfəndi Türkiyədə İstanbul Universitetində oxumuşdur. Sözlərini qüvvətləndirərək o, Qiyas Əfəndinin hüsnü xəttinin bu gündə İstanbul Universitetində qorunub-saxlandığını qeyd etdi.

(Rəhim Məhəmməd oğlu Əfəndizadə), (1862, Göyçay r-nunun Qaraman k.,–1924, Göyçay r-nunun Qaraman k.) – maarifçi, pedaqoq, ilahiyyatçı, din xadimi, xeyriyyəçi.

Rəhim Məhəmməd oğlu Əfəndizadə Göyçayın Qaraman k.-də Şirvanın ziyalı şəxsiyyətlərindən Məhəmməd Əfəndinin ailəsində anadan olmuşdur. Ərəb və fars dillərində mükəmməl mədrəsə təhsili almış Məhəmməd kişi kiçik oğlu Rəhimə qələm tutmağı, yazı yazmağı öyrətmişdir. Rəhimdə yazmağa, oxumağa xüsusi marağı görən atası ona evdə savad öyrətdikdən sonra məhəllə məktəbinə vermişdir. Kiçik Rəhim təhsil aldığı məktəbdə əslən Kürdəmirdən olan Molla Cəbrayıl Əfəndidən ərəb və fars dillərini öyrənmişdir. O, Rəhimdə olan xüsusi marağı görüb onunla daha ciddi məşğul olmağa başlayır. Rəhim burada ərəb və fars dillərini öyrənərək, Qurani-Kərimin müqəddəs müddəalarına yiyələnir. Mədrəsə təhsilini tamamlayan Rəhim Əfəndi 1878 ildə Göyçayda ilk açılan yeni məktəbdə təhsilini davam etdirir. Burada müəllimi Hacı Əhməd Əfəndi olur, rus, fars, ərəb dilləri, hesab, ana dili fənlərindən dərs keçir. 1883 ildə həmin məktəbin ilk mə­zunlarından olan gənc Rəhim təhsilini davam etdirmək üçün Qori müəllimlər seminariyasında oxu­maq istəsə də, bəzi səbəblər üzündən ora gedə bilmir.

Hacı Süleyman Ustad ibn Həsən əş-Şəkəristani Qaraqoyuni (1830, Göyçay r-nunun Şəkər k.-?) – din xadimi.

Əl-Hac Hüseyn Əfəndi Şirvaninin qardaşıdır. Hacı Hüseyn Əfəndi ilə birlikdə Külüllü Hacı Əhməd Əfəndiyə intisab etmişdir. Zahiri və batini elmlərdə uğur qazanan Hacı Süleyman Ustad Hacı Əhməd Əfəndinin Tambova sürgün edilməsindən sonra Hacı Hüseyn Əfən­diyə xəlifəlik etmiş, onun vəsiyyətinə rağmən vəfatından sonra (1880) irşad məqamına keçmişdir. Hacı Süleyman Ustadın Çar Rusiyasına dərin nifrət bəslədiyini söyləyirlər. Onların hər bir addımına, hətta məktəb açmasına belə pis baxmışdır. Odur ki, dəfələrlə həbs olunmuşdur. M. Mahmudbəyov rəvayət edir ki, Kalvada (Ağsu r-u) yeni üsulla məktəb açıldıqdan sonra (1889) Hacı Süleyman bir daha Kalvaya ayaq bas­mır və buradan rus iyinin gəldiyi üçün müridlərə xeyir-duasını verə bilməyəcəyini söyləyir.