Yaranma tarixi – 08.08.1930

Ərazisi: 735 kv.km

Əhalisi: 123 060 nəfər (01.01.2023 il)

İnzibati mərkəzi: Göyçay ş.

Göyçay Azərb. Resp.-sının tərkibində inzibati r-dur. R-n respublikamızın mərkəzində, Şirvan düzünün şm. hissəsində, Böyük Qafqaz dağlarının c. ətəklərində yerləşir. R-nun coğrafi koordinantları Bakı ş. ilə təxminən eynidir. Belə ki, r-n ərazisi 40*20 ilə 40*50 şm. enlikləri və 47*40 ilə 48*10 ş. uzunluqları arasında yerləşir.

R-n ərazisi şm.-dan c.-a təxminən 25 km, ş.-dən q.-ə isə 40 km məsafədə uzanır. R-nun mərkəzi Göyçay ş. Bakı-Qazax magistral yolunun 216 kilometrliyində, Ucar dəmiryol stansiyasından 18 km məsafədədir.

Göyçay r-nu Kür-Araz ovalığında, Aran İqtisadi r-nu tərkibində olmaqla respublikamızın ayrı-ayrı fiziki coğrafi və iqtisadi r-ları ilə həmsərhəddir. R-n ərazisi şm.-da Qəbələ, şm.-ş.-də İsmayıllı, c.-ş.-də Kürdəmir, c.-da Ucar və q.-də Ağdaş r-ları ilə sərhədlənir.

“Göyçay” əsl türk sözü olub, sahilində yerləşdiyi Göyçay çayının adından götürülmüşdür. Çayın suyu həddindən artıq şəffaf olduğuna və göy (mavi) rənginə çaldığına görə belə adlandırılmışdır.

Bəzi tarixi mənbələrə görə r-nun, əsasən XV əsrdə Türkiyədən köçmüş Qaraman rəhbərliyinin əhalisi hesabına formalaşmışdır. XIX əsrin 50-ci illərində (1859 il) Şamaxıda baş verən zəlzələdən zərər çəkən əhalinin bir hissəsi Göyçayın ərazisinə köçmüş və bununla da yaşayış məntəqəsi genişlənməyə başlamışdır. Bir az bundan əvvəl Potu ərazisində baş verən subasmalar nəticəsində ticarət şəbəkələri indiki şəhər ərazisinə köçürülmüşdür.

Çar höküməti Qafqazda apardığı inzibati islahatlar çərçivəsində 1867 ilin dekabr ayında Bakı quberniyasının tərkibində Göyçay qəz. yaradıldı. Qəza mərkəzi olan yaşayış məntəqəsi ilə 1916 ildən şəhər adlandırılmışdır.

Azərb. SSRİ tərkibinə daxil olduğundan sonra 1929 ildə qəz.-r ləğv edildi. Göyçay qəz. tərkibində indiki 7 inzibati r-n: Kürdəmir, Ağsu, İsmayıllı, Ucar, Zərdab, Ağdaş və Göyçay olmuşdur. Azərb.-nın rayonlaşdırılması ilə əlaqədar 1930 il avqust ayının 8-də Göyçay r-nu təşkil edilmişdir. Məhz Göyçay ş.-nin inkişafı da təxminən XX əsrin 30-cu illərindən başlamışdır.

1 yanvar 2023 il tarixə r-n əhalisinin ümumi sayı 123 060 nəfərdir. R-nun tərkibinə 1 şəhər, 55 kənd daxildir. Ərazidə r-n icra hakimiyyəti başçısının 26 inzibati dairəsi üzrə nümayəndəliyi fəaliyyət göstərir və yerli özünü idarə 26 bələdiyyə tərəfindən həyata keçirilir.

Qeyd edilməlidir ki, Göyçay toponiminə Türkiyədə də rast gəlinir. Çox maraqlıdır, həm də təəccüblüdür. Adında, tarixində, indisində qədimliyi və müasirliyi yaşadan Göyçay r-nu, Göyçay ş., təbiətin gözəllikləri ilə də diqqət çəkən bu bənzərsiz yurd yeri heç vaxt turizm marşurutlarına birbaşa aid olunmayıb. Doğrudur, burada qədim tarixi abidələr, ardıcıllıqla nümunə göstərilən təbiət heyranlıqları çox deyil. Ancaq belə götürəndə turizm üçün bir çox şəraitin mövcudluğunu da göstərməliyik.

Göyçayın 1700 ildən çox yaxşı vardır. Əfsuslar ki, qədim Göyçaydan əsər əlamət qalmayıb. Islamdan əvvəlki əsas şəhər qəbirstanlığı da 35-40 il əvvəl tamam dağılıb, məhv edilib. Azərb.-da İslam dininin qəbul edilib yayılmasından sonra Göyçay ərazisində binə olunan Ərəb, Ərəbşahverdi, Mirzəhüseynli, Şəhadət, Qarabağlar, Hüngütlü, Şıxlı və s. “cavan”kəndlərin ən azı 1200 ildən çox yaşı var.

R-n ərazisində mövcud iri yaşayış məntəqələrindən Bığır, Ləkçıplaq, Qaraməryam, Qarabaqqal, Çaxırlı, Potu, İnçə, Şəhadət, Kürdşaban, Mallı-Şıxlı və s.

            Göyçay rayonuna daxil olan kəndlər:

1. Alıkənd

2.Alxasava

3.Alpout

4.Aşağı Qaraməryəm

5.Bəydövül

6.Bığır

7.Birinci Ərəbcəbirli

8.Cəyirli

9.Cırqurd

10.Çaxırlı

11.Çayarxı

12.Çərəcə

13.Çərəkə

14.Dövranlı

15.Ərəbşahverdi

16.Hacalıkənd

17.Hacıağabəyli

18.Xəlitli

19.İkinci Ərəbcəbirli

20.İnçə

21.Kürd

22.Kürdəmiş

23.Kürdşaban

24.Qarabağlar

25.Qarabaqqal

26.Qaraxıdır

27.Qaraman

28.Qaraməryəm

29.Qarayazı

30.Qəbələ Müskürlü

31.Qızılağac

32.Qubadlı Şıxlı

33.Ləkçıplaq

34.Mallı Şıxlı

35.Mollahacılı

36.Məlikkənd

37.Mırtı

38.Mirzəhüseynli

39.Müskürlü

40.Potu

41.Şahsoltanlı

42.Şəhadət

43.Şəkər

44.Şəkili

45.Şıxbəy

46.Şıxəmir

47.Türkmən

48. Ulaşlı Şıxlı

49. Üngütlü

50. Veysəlli

51. Yalman

52. Yekəxana

53. Yeniarx

54. Yenikənd

55. Hacıağabəyli

Göyçay şəhər və kənd inzibati ərazi dairələri üzrə nümayəndəliklər:

1. Alxasava
2. Alpoud
3. Aşağı Qaraməryəm
4. Bəydövül
5. Bığır
6. Cəyirli
7. Çaxırlı
8. Çərəkə
9. İnçə
10. İkinci Ərəbcəbirli
11. Yalman
12. Yeniarx
13. Kürdşaban
14. Qarabaqqal
15. Qaraməryəm
16. Qaraman
17. Qızılağac
18. Ləkçıplaq
19. Məlikkənd
20. Mallı Şıxlı
21. Mırtı
22. Müskürlü
23. Potu
24. Şəhadət
25. Şəkər
26. Göyçay şəhər

Mənbə: http://goychay-ih.gov.az/az/page/13.html