(11.5.1911, Göyçay qəz. Potu k. – 28.5.1997, Bakı ş.) – Azәrb. neftçi geoloqu, geologiya-mineralogiya e.d. (1963), prof. (1965), Azәrb. SSR Əmәkdar mühәndisi (1961), SSRİ-nin fәxri neftçisi (1971).
1929 ildə Göyçay Pedaqoji Texnikumunu bitirib Ağdaş r-nunun Kərikənd orta məktəbində müəllim kimi əmək fəaliyyətinə başlayıb. Bir ildən sonra komsomol təşkilatının göndərişi ilə ali təhsil almaq üçün Bakıya – M. Əzizbəyov adına Neft və Kimya İnstitutuna göndərilib. 1936 ildə Azərb. Sənaye İnstitutunu neft və qaz yataqları geologiyası və kəşfiyyatı üzrə mühəndis-geoloq ixtisası üzrə bitirib. Gənc geoloqun təyinatı Suraxanı rayonundakı “Kaqanoviç” NMİ-yə verilib və tezliklə baş geoloq vəzifəsinə təyin olunub.
1945 ildə dəniz kəşfiyyatının xüsusi tresti yaradılarkən dənizdə geoloji kəşfiyyat işlərinə rəhbərlik ona tapşırılıb. A.Əliyev apardığı geoloji tədqiqatlar nəticəsində Abşeron və Bakı arxipelaqları sahəsində neft və qaz yataqlarının proqnozunu verib və geoloji axtarış və kəşfiyyat işlərinin harada aparılmasını əsaslandırıb. Əfsanəvi Neft Daşlarını kəşf edən A.Əliyevin rəhbərliyi və bilavasitə iştirakı ilə Xəzər dənizində “Neft Daşları”, “Gürgən-dəniz”, “Qumadası”, “Bahar” və bir sıra başqa neft və qaz yataqları aşkar edilib. Küryanı vilayətdə isə “Kürovdağ”, “Mişovdağ”, “Qalmas”, “Qarabağlı”, “Kürsəngi”, “Kəlaməddin” və Abşeron yarımadasında “Şabandağ”, “Qaradağ”, “Qaraçuxur” neft və qaz yataqları kimi 20-yə yaxın zəngin neft və qaz yatağı açılıb. “Neft Daşları”nın kəşfindən sonra bu böyük antiklinal xəttin üstündəki “Günəşli”, “Çıraq”, “Azəri”, “Kəpəz” kimi yeni böyük ehtiyata malik neft yataqları aşkar olunub. A.Əliyev neft geologiyası sahəsində təkcə tədqiqatlar aparmaqla kifayətlənməyib. O, istehsalatda rəhbər vəzifələrdə çalışmaqla bərabər, həm də neftçi mütəxəssislərin hazırlanmasına qayğı göstərib. Neft Akademiyasında 20 il pedaqoji fəaliyyətlə məşğul olub. 1966 ildə A.Q.Əliyev Azərb. Dövlət Neft Sənaye Elmi Tədqiqat Layihə İnstitutuna baş geoloq – direktorun elmi işlər üzrə müavini vəzifəsinə təyin olunub. O zamanlar akademik Ə.Ə.Əlizadənin rəhbərlik etdiyi bu institut böyük nüfuza malik idi. Bu iki alimin rəhbərliyi altında neft yataqlarının kəşfiyyatı və işlənməsi üzrə böyük elmi əhəmiyyət kəsb edən bir sıra tədqiqat işləri aparılıb. A.Əliyevin şəxsən özünün neft və qaz yataqlarında flüidlərin yerləşmə qanunauyğunluqlarına həsr etdiyi tədqiqatlar həm nəzəri, həm də təcrübə baxımdan neft alimlərinin böyük marağına səbəb olub. Onun 150-dən çox elmi əsəri və 3 monoqrafiyası çap olunub. Görkəmli alimin səyi, bacarığı və böyük xidmətləri nəticəsində çoxlu gənc elmi kadrlar hazırlanıb. Onun rəhbərliyi altında 15 nəfər geologiya-mineralogiya elmləri üzrə namizədlik dissertasiyası müdafiə edib. Təsadüfi deyil ki, onun tələbələri arasında məşhur neftçi, professor, AMEA-nın həqiqi üzvü Xoşbəxt Yusifzadə də var. Zəngin istehsalat təcrübəsi, təşkilatçılıq bacarığı, elmi-pedaqoji fəaliyyəti, geniş dünyagörüşü professor A.Q.Əliyevi böyük alimlərin və geoloqların sırasına çıxarıb. Onun neft və qaz geologiyası sahəsində çoxşaxəli elmi xidmətləri, habelə hərtərəfli ictimai fəaliyyəti iki “Qırmızı Əmək Bayrağı”, “Şərəf Nişanı” ordenləri ilə, SSRİ Dövlət Mükafatı və Azərb.SSR Ali Sovetinin dörd Fəxri fərmanı ilə yüksək qiymətləndirilib. A.Q.Əliyev iki çağırış Azərb.SSR Ali Sovetinin və həm də Rəyasət Heyətinin üzvü olub. S.Orucov, Y.Səfərov və başqaları ilə birgə Neft Daşlarına gələnlərdən olan A.Əliyev ömrünün 60 ildən çoxunu neft və qaz yataqlarının kəşfinə və səmərəli işlənməsinə sərf edib.
Mənbə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası. VIII cild, “Azərbaycan Milli Ensiklopediyası Elmi Mərkəzi” nəşriyyatı, Bakı, 2019.
